Objawy wczesnej menopauzy – jak ją rozpoznać i leczyć
Wczesna menopauza – definicja
Wczesna menopauza (EM, early menopause) to stan, w którym miesiączka ustaje przed 45. rokiem życia. Oznacza to, że jajniki przestają pracować wcześniej niż zwykle, a poziom estrogenów – czyli tzw. kobiecych hormonów – zaczyna stopniowo spadać. Wczesna menopauza może być naturalna lub wywołana (tzw. jatrogenna), np. na skutek operacji usunięcia jajników lub leczenia onkologicznego.
Wczesna menopauza – w jakim wieku?
Menopauza najczęściej pojawia się u kobiet między 45. a 55. rokiem życia. Jeśli wystąpi wcześniej – w wieku 40–44 lat – mówimy o wczesnej menopauzie.
Ustanie miesiączki przed 40. rokiem życia zwykle jest związane z przedwczesną niewydolnością jajników (POI). Jest to stan, w którym czynność jajników wygasa częściowo lub całkowicie. Warto podkreślić, że POI stanowi odrębną jednostkę chorobową.
Wczesna menopauza – przyczyny
Wczesna menopauza może wystąpić naturalnie, ale często jest skutkiem przebytych chorób lub leczenia, zwłaszcza onkologicznego.
Jak wyjaśnia prof. Ewelina Szczepanek-Parulska z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, do najczęstszych przyczyn wczesnej menopauzy należą:
- czynniki genetyczne,
- operacje usunięcia jajników,
- radioterapia i chemioterapia (uszkodzenie jajników),
- palenie papierosów – może przyspieszyć pojawienie się menopauzy o 1 do 2 lat;
- choroby autoimmunologiczne, np. autoimmunologiczne zapalenie jajników, reumatoidalne zapalenie stawów lub choroby tarczycy,
- nieprawidłowości chromosomalne, np. zespół Turnera,
- przewlekły stres oraz niedobory składników odżywczych, które mogą zaburzać równowagę hormonalną.
Warto dodać, że w niektórych przypadkach wczesna menopauza pojawia się bez wyraźnej przyczyny – wówczas mówimy o idiopatycznym wygasaniu czynności jajników.
Pierwsze objawy wczesnej menopauzy
Do charakterystycznych objawów wczesnej menopauzy zaliczamy:
- uderzenia gorąca, nocne poty, kołatanie serca i bóle głowy,
- zmniejszona gęstość mineralna kości,
- obniżony nastrój i zaniżona samoocena,
- zaburzenia koncentracji i pamięci,
- świąd, suchość i podrażnienia pochwy,
- ból odczuwany podczas stosunku seksualnego,
- częste infekcje dróg moczowych.
Wczesna menopauza może objawiać się także wtedy, gdy cykl jeszcze trwa – ale owulacja ustaje lub krwawienia stają się nieregularne. Polecamy również Państwa uwadze artykuł – Oznaki menopauzy.
Menopauza we wczesnym wieku – skutki
Wczesna menopauza – skutki zależą od wieku pacjentki, tempa wygasania czynności jajników oraz ogólnego stanu zdrowia. Do najczęstszych objawów zaliczamy:
- przyrost lub utrata masy ciała – spadek estrogenów wpływa na gospodarkę lipidową i sprzyja odkładaniu się tłuszczu brzusznego,
- zanik płodności,
- mniejsza jędrność skóry, dlatego tak istotna jest pielęgnacja skóry w okresie menopauzy,
- tkliwość piersi,
- mniejsze libido,
- większa podatność na osteoporotyczne złamania kości,
- zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
- zwiększone ryzyko demencji,
- zwiększona potrzeba oddawania moczu lub nietrzymanie moczu,
- wypadanie lub przerzedzenie się włosów.
Wczesna menopauza a stres
Z przeglądu badań przeprowadzonego przez dr. Yu Hu i współpracowników z Tongji Medical College (Huazhong University of Science and Technology) wynika, że przewlekły stres psychiczny może zaburzać funkcjonowanie jajników. Może prowadzić m.in. do problemów z owulacją, obniżenia rezerwy jajnikowej, a nawet przedwczesnej niewydolności jajników (POI). Naukowcy podkreślają jednak, że są to czynniki ryzyka, a nie potwierdzone przyczyny występujące u większości kobiet.
Niedoczynność tarczycy a wczesna menopauza
Tarczyca wydziela m.in. hormony: tyroksynę (T4), trójjodotyroninę (T3) i kalcytoninę, które regulują tempo przemiany materii, poziom energii oraz wspierają prawidłowy rozwój organizmu. W dalszej części artykułu wyjaśniamy, jaki wpływ ma tarczyca na menopauzę.
Wpływ tarczycy na organizm kobiety – jak choroby tarczycy mogą maskować objawy menopauzy?
Warto pamiętać, że zaburzenia pracy tarczycy – zarówno jej niedoczynność, jak i nadczynność – mogą zaburzyć gospodarkę hormonalną. U kobiet może to wpłynąć m.in. na cykl miesiączkowy, płodność czy samopoczucie na co dzień.
Choroby tarczycy mogą zaburzać cykl, a jej niektóre objawy mogą być mylone z wczesną menopauzą:
- brak miesiączki,
- uderzenia gorąca,
- bezsenność,
- wahania nastroju.
Leczenie nadczynności/niedoczynności nie „zapobiega menopauzie”, tylko koryguje objawy tarczycowe.
Wczesna menopauza – badania
U każdej pacjentki z wtórnym brakiem miesiączki należy najpierw wykluczyć ciążę.
Wywiad lekarski – jakie pytania zada lekarz przy podejrzeniu menopauzy przed 45 rokiem życia?
Lekarz ustala m.in.:
- wiek wystąpienia pierwszej miesiączki i charakter cykli,
- obecność w rodzinie przypadków przedwczesnej niewydolności jajników (POI),
- przebyte choroby, szczególnie onkologiczne oraz metody leczenia (chemioterapia, radioterapia, operacje jajników),
- stosowanie używek (np. papierosy, alkohol),
- obecność objawów niedoboru estrogenów.
Podstawowe badania hormonalne – jakie badania hormonalne potwierdzają wczesną menopauzę?
Jeśli lekarz podejrzewa wczesną menopauzę (POI), zwykle zleca kilka podstawowych badań krwi:
- FSH – jeśli poziom FSH jest wyraźnie podwyższony (≥25 IU/l) w dwóch niezależnych badaniach, wykonanych w odstępie co najmniej 4 tygodni, a miesiączki zanikły na minimum 4 miesiące – może to wskazywać na przedwczesną niewydolność jajników.
- estradiol (E2) – niski poziom tego hormonu potwierdza niedobór estrogenów.
- pomocniczo AMH – poziom AMH (hormonu antymüllerowskiego) odzwierciedla rezerwę jajnikową, czyli zdolność jajników do dalszego wytwarzania komórek jajowych. Nie jest to jednak wystarczające badanie do rozpoznania menopauzy.
Jeśli przyczyna wczesnej menopauzy nie jest jasna, lekarz może dodatkowo zlecić:
- badanie genetyczne (karyotyp, FMR1),
- testy w kierunku chorób autoimmunologicznych, np. choroby Addisona.
Inne hormony (np. LH, progesteron, testosteron) oznacza się tylko wtedy, gdy objawy lub wyniki sugerują dodatkowe problemy hormonalne.
Wczesna menopauza – do jakiego lekarza?
Lekarz Zuzanna Kowalska podkreśla, że w diagnostyce wczesnej menopauzy kluczową rolę odgrywają endokrynolog oraz ginekolog. Zlecane przez nich badania można podzielić na diagnostyczne oraz laboratoryjne. Do badań diagnostycznych zalicza się m.in. USG jamy brzusznej, USG przezpochwowe oraz cytologię.
Wczesna menopauza – leczenie
Wczesna menopauza może stanowić wyzwanie dla kobiety. Jej leczenie ma za zadanie zminimalizować objawy i zarządzać nimi. Najczęściej lekarz rekomenduje:
- terapia hormonalna (HTZ) – polega na przyjmowaniu estrogenów i progesteronu. HTZ stosuje się tylko u kobiet, u których nie ma przeciwwskazań, i zwykle do wieku naturalnej menopauzy,
- suplementacja wapnia i witaminy D – dla wzmocnienia kości,
- aktywność fizyczna – np. codzienne spacery,
- preparaty na menopauzę – np. żele lub maści dopochwowe,
- zbilansowana dieta,
- odpowiednia ilość snu,
- regularne kontrole lekarskie, w tym ginekologiczne.
W razie potrzeby warto także skorzystać ze wsparcia psychologicznego.
Podsumowanie
Wczesna menopauza może mieć różne przyczyny – od uwarunkowań genetycznych, przez choroby autoimmunologiczne, aż po styl życia. Jej objawy są zróżnicowane i nierzadko nakładają się na symptomy innych zaburzeń hormonalnych, takich jak niedoczynność tarczycy czy przewlekły stres. Brak leczenia wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, w tym osteoporozą, chorobami serca czy zaburzeniami nastroju. Dlatego tak istotne są wczesna diagnoza, odpowiednie badania i indywidualnie dobrane leczenie.
Źródła:
1) E. Szczepanek-Parulska, „Wczesna menopauza – objawy, przyczyny, diagnostyka”, Po dyplomie, https://podyplomie.pl/medycyna/36196,wczesna-menopauza-objawy-przyczyny-diagnostyka?srsltid=AfmBOorpaGky-oAEU-uKYpFs6VHZbb5qGPf2ILN3DKei0-oRCCoVppD6, dostęp dn. 16.09.2025 r.
2) „Genetics impact risk of early menopause among some female smokers”, ScienceDaily, https://www.sciencedaily.com/releases/2014/02/140205103141.htm, dostęp dn. 16.09.2025 r.
3) „Menopauza – jakie badania wykonać? Jaki test na menopauzę?”, Receptomat, https://receptomat.pl/post/me/menopauza-badania, dostęp dn. 16.09.2025 r.
4) M. Januszczak, „Przedwczesna menopausa”, Ginekologika, https://ginekologika.pl/2024/10/19/przedwczesna-menopauza/, dostęp dn. 16.09.2025 r.
5) „Premature menopause”, Half Jade, https://healthjade.net/premature-menopause/, dostęp dn. 16.09.2025 r.
6) „Premature Ovarian Insufficiency”, Guideline Central, https://www.guidelinecentral.com/guideline/4543296, dostęp dn. 16.09.2025 r.
7) S. Aszkiełowicz, „Przedwczesna menopauza – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie”, Alab, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/przedwczesna-menopauza-objawy-przyczyny-diagnostyka-i-leczenie/?srsltid=AfmBOoqWYxEDTT3EdI2VHIYiWfEJ9Wq330xbmcuFOedYlcsp_VR0wWz1, dostęp dn. 16.09.2025 r.
8) „Thyroid Disorders in Women”, Johns Hopkins Medicine, https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/thyroid-disorders-in-women, dostęp dn. 16.09.2025 r.
9) Y. Hu, W. Wang, W. Ma, „Impact of psychological stress on ovarian function: Insights, mechanisms and intervention strategies (Review) ”, International Journal of Molecular Medicine, https://www.spandidos-publications.com/10.3892/ijmm.2024.5475, dostęp dn. 16.09.2025 r.
10) Z. Kowalska, „Przedwczesna menopauza”, Wylecz to, https://wylecz.to/hormony/przedwczesna-menopauza-1383137550, dostęp dn. 16.09.2025 r.
Ten tekst został napisany w celu informacyjnym i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
